10 Απριλίου 1826 -Κυριακή των Βαϊων-
Η Έξοδος του Μεσολογγίου είναι ένα από τα πιο ηρωικά και συγχρόνως πιο τραγικά γεγονότα τα οποία συνέβησαν κατά την διάρκεια των χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Η αιματοβαμμένη έξοδος των υπό πολιορκία κατοίκων της πόλης έλαβε χώρα το βράδυ του Σαββάτου της 10ης προς την 11η Απριλίου του 1826, ξημερώνοντας Κυριακή των Βαϊων.
Το Μεσολόγγι επαναστάτησε την 20η Μαϊου του 1821.Εδώ έγινε η συνέλευση της Δυτικής Ελλάδος και η πόλη έγινε η έδρα της διοίκησης της Δυτικής Ελλάδος ( 9-11-1821 ).
Το Μεσολόγγι πολιορκήθηκε για πρώτη φορά το 1822 από τον Κιουταχή και τον Ομέρ Βρυώνη. Δύο μήνες μετά οι τούρκοι έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες λύνουν την πολιορκία.
Το 1823 ο Μουσταή πασάς κατευθύνεται στο Μεσολόγγι αλλά εγκαταλείπει το σχέδιο επίθεσης και αποχωρεί γιατί οι δυνάμεις του έχουν φθαρεί στην πολιορκία του Αιτωλικού.
Ο Κιουταχής συγκεντρώνει μεγάλο στρατό στην Λάρισα και ξεκινά την τρίτη πολιορκία της πόλης τον Απρίλιο του1825. Όλες οι επιθέσεις του αποτυγχάνουν . Προσπαθεί να αποκλείσει τον ανεφοδιασμό της πόλης από στεριά και θάλασσα αλλά και αυτή η προσπάθεια αποτυγχάνει. Ο λόγος της αποτυχίας του είναι ο στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης ο οποίος κάνει πόλεμο φθοράς στα νώτα του στρατεύματος του του Κιουταχή με αποτέλεσμα ο Κιουταχής να μετατραπεί από επιτιθέμενος σε αμυνόμενος.
Εν τω μεταξύ στις χώρες τις Ευρώπης έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν το ότι οι Έλληνες μάχονται για την ελευθερία τους . Ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β΄ φοβάται πλέον τις εξελίξεις και την τροπή που έχει πάρει το ελληνικό ζήτημα . Η ελληνική επανάσταση είναι εδραιωμένη στην Στερεά Ελλάδα, στην Πελοπόννησο και στα νησιά ,οι Έλληνες έχουν πλέον δική τους διοίκηση και έχουν οργανώσει τις Εθνοσυνελεύσεις τους .
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Σουλτάνος ανήσυχος για τις εξελίξεις ,κάνει συμφωνία με τον βαλή της Αιγύπτου Μοχάμετ Αλί για στρατιωτική βοήθεια εναντίον των επαναστατημένων Ελλήνων. Ο Μοχάμετ Αλί τοποθετεί επικεφαλής του στρατεύματος τον θετό του γιό, τον ελληνικής καταγωγής τον ικανότατο στρατηγό Ιμπραήμ πασά.
Τον Οκτώβριο του 1825 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου συγκεντρώνονται ναυτικές δυνάμεις από όλους τους συμμάχους των Οθωμανών ( 145 πλοία , τούρκικα, αιγυπτιακά, αλγερινά…και ευρωπαϊκών χωρών), 8.000 Άραβες πεζοί, 1.200 ιππείς ,800 τούρκοι .Όλο αυτό το στράτευμα το γυμνάζουν Γάλλοι στρατηγοί . Μεγάλες ποσότητες από τρόφιμα και πολεμοφόδια φτάνουν από τα Γαλλικά λιμάνια.
Ο Ιμπραήμ φτάνει στην Ελλάδα , καταπνίγει την επανάσταση στην Κρήτη και την Πελοπόννησο , καταστρέφει τα πάντα στο πέρασμα του και καλεί τους επαναστάτες να προσκυνήσουν.
Μετά από νέα συμφωνία μεταξύ του Σουλτάνου και του Βαλή της Αιγύπτου και επειδή ο Κιουταχής αδυνατεί να καταλάβει την πόλη του Μεσολογγίου , ο Ιμπραήμ προσθέτει τα στρατεύματά του σε αυτά του Κιουταχή . Ο Ιμπραήμ και ο Κιουταχής ήταν οι καλύτεροι στρατηγοί της αυτοκρατορίας και ανταγωνίζονταν μεταξύ τους. Συνεργάστηκαν όμως για να καταλάβουν το Μεσολόγγι.
Η πολιορκία της πόλης με την άφιξη των νέων στρατευμάτων γίνεται ισχυρότερη. Παρ ΄όλα αυτά μέχρι τον Φεβρουάριο του 1826 οι τούρκοι δεν έχουν πετύχει τίποτα , γιατί ο Ανδρέας Μιαούλης καταφέρνει να ανεφοδιάζει την πόλη με τρόφιμα και πυρομαχικά.
Στην συνέχεια όμως όταν σημαντικές νησίδες της λιμνοθάλασσας καταλαμβάνονται από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ ο ανεφοδιασμός είναι πλέον αδύνατος.
Η κατάσταση στην πόλη είναι δραματική τα πυρομαχικά τελειώνουν και η πείνα αρχίζει να θερίζει τους κατοίκους. Οι πολιορκημένοι τρέφονται με φύκια ,δέρματα ποντίκια και γάτες ενώ οι αρρώστιες τους θερίζουν.
Ο Διονύσιος Σολωμός στο ποίημα « Ελεύθεροι Πολιορκημένοι » γράφει :
«Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει.
Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε στα μάτια η μάνα μνέει
στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει.
Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω `γώ στο χέρι;
Οπού συ μου`γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει»
Η κατάσταση των υπερασπιστών του Μεσολογγίου είχε φτάσει πλέον σε οριακό σημείο και οι αμυνόμενοι βρίσκονται πλέον αγκαλιά με τον θάνατο.
Οπότε το συμβούλιο των οπλαρχηγών και των προκρίτων της πόλης αποφασίζει την έξοδο. Αποφασίστηκε να φύγουν νύχτα χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους πολιορκητές.
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης αναλαμβάνει να επιτεθεί από τις πλαγιές του Ζυγού ,για αντιπερισπασμό κάτι τελικά που δεν έγινε γιατί ο Ιμπραήμ είχε πληροφορηθεί τα σχέδια των πολιορκημένων από κάποιον αυτόμολο ξένο.
Την νύχτα της 10ης Απριλίου 1826 οι δυνάμεις των πολιορκημένων κάνουν την ηρωϊκή έξοδο σε τρία σώματα κάτω από την αρχηγία των Νότη Μπότσαρη, Δημητρίου Μακρή και Κίτσου Τζαβέλα ,στο μέσο τριγώνου που σχημάτιζαν τα τρία σώματα τοποθετήθηκαν τα γυναικόπαιδα. Ο αιφνιδιασμός του Ιμπραήμ προκάλεσε μεγάλη σύγχυση και ο αγώνας ήταν άνισος. Η πρωτοπορία όμως του σώματος της Εξόδου προχώρησε διασχίζοντας τις τουρκικές τάξεις και έφτασε αποδεκατισμένο στις πλαγιές του Ζυγού και από εκεί στην Άμφισσα. Ήταν μόνο 1.500. Οι υπόλοιποι σφαγιάστηκαν ή πιάστηκαν αιχμάλωτοι και πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα .
Ο Κιουταχής και ο Ιμπραήμ, μπήκαν πια κατακτητές στο Μεσολόγγι. Το Ολοκαύτωμα είχε συντελεστεί.
Τα τραγικά γεγονότα πολλά. Ο Χρήστος Καψάλης προύχοντας και επαναστάτης όταν αποφασίστηκε η έξοδος, δήλωσε ότι λόγω ηλικίας δεν μπορούσε να ακολουθήσει και ότι προτιμάει να πεθάνει στην πατρίδα του. Συγκέντρωσε όσους δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν άρρωστους, εξαντλημένους από την πείνα , γυναίκες ,παιδιά σε μια πυριτιδαποθήκη στον προμαχώνα του Νότη Μπότσαρη. Συνολικά είχε μαζί του 400 ψυχές. Την νύχτα τις εξόδου έψελναν νεκρώσιμες ακολουθίες. Όταν οι πολιορκητές κατέλαβαν την πόλη με το αναμμένο δαυλί που κρατούσε συνεχώς στο χέρι του ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη παίρνοντας μαζί του και πλήθος εχθρών.
Λίγες ώρες πριν από την έξοδο ο επίσκοπος των πολιορκημένων Ιωσήφ Ρωγών λειτούργησε στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα ,ευλόγησε και κοινώνησε τους πολεμιστές στους προμαχώνες .
Μαζί με τον Αρχιμανδρίτη Γεράσιμο Ζαλογγίτη ,λίγους ανάπηρους και τραυματίες κλείστηκαν στον ανεμόμυλο που βρισκόταν σε μία από τις νησίδες.
ΟΙ μάχες που γίνονται μετά την έξοδο είναι φοβερές. Οι μαχητές τραυματισμένοι και ταλαιπωρημένοι από την πείνα δεν παραδίνονται.
Βοήθεια δεν έρχεται. Ξημερώματα Μεγάλης Δευτέρας η πόλη έχει καταληφθεί ,αλλά οι κλεισμένοι στον ανεμόμυλο εξακολουθούν να μάχονται. Τα πυρομαχικά τελειώνουν και παίρνουν την απόφαση να βάλουν φωτιά στο μπαρούτι που έχει μείνει για να μην τους αιχμαλωτίσουν. Μέσα στα συντρίμια οι επιτιθέμενοι βρίσκουν τον επίσκοπο Ραγών Ιωσήφ τραυματισμένο, τον βασανίζουν μέχρι θανάτου και τον κρεμούν.
Μετά την πτώση του Μεσολογγίου διαλύθηκε η τρίτη εθνοσυνέλευση και παραιτήθηκε η κυβέρνηση Κουντουριώτη.
Λέγεται ότι η πτώση της πόλης κάτω από αυτές τις δραματικές συνθήκες όταν έγινε γνωστή στη Δύση προκάλεσε έντονη συγκίνηση στους Ευρωπαϊκούς λαούς και ήταν η αφορμή που προκάλεσε την άρνηση του καγκελάριου της Αυστρίας Μέτερνιχ να συμφωνήσει στην απαίτηση του σουλτάνου να καταστείλουν τα στρατεύματα της “Ιεράς Συμμαχίας” την ελληνική επανάσταση .
Ο Μέτερνιχ, λέγεται να έδωσε την απάντηση “Τώρα πια, μετά το Μεσολόγγι, αυτό είναι αδύνατο.
Τα τραγικά γεγονότα της Εξόδου του Μεσολογγίου ,της σφαγής της Χίου ,ο ηρωικός θάνατος του Παπαφλέσσα στο Μανιάκη , δίνουν νέα ώθηση στο κίνημα του φιλελληνισμού.
Οι Μεγάλες Δυνάμεις επεμβαίνουν πλέον στον αγώνα των Ελλήνων για μια ελεύθερη πατρίδα…………
