Τον 5ο αιώνα μ.Χ. η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ήταν μέσα στην ιστορία ένας χώρος σημαντικότερος απ’ ότι ήταν η Αθήνα.
Η Αλεξάνδρεια άλλωστε ήταν η πρωτεύουσα του ελληνικού κόσμου για τουλάχιστον οκτώ αιώνες. Τέσσερεις αιώνες μετά την εμφάνιση του Χριστιανισμού οι παλιές θρησκείες δεν έχουν υποχωρήσει σημαντικά.
Η συνάντηση διαφορετικών πολιτισμικών θέσεων έπαιρνε μεν την μορφή θρησκευτικού ανταγωνισμού αλλά στην πραγματικότητα εξέφραζε προτεραιότητες αναγκών και πολιτιστικές αξίες. Αυτός ο ανταγωνισμός παγανισμού και χριστιανισμού κρατάει αιώνες και ουσιαστικά θα σβήσει τον 8ο μ.Χ. αιώνα. Ως εκ τούτου η Αλεξάνδρεια κατά τον 5ο αιώνα είναι χώρος φανατισμού.
Στην Αλεξάνδρεια ζει η Υπατία (335-415) ανήκουσα στο αδικημένο γένος των γυναικών. Γυναίκα λοιπόν φιλόσοφος, όχι χριστιανή, αντιφανατική, ανεκτική προς τις θρησκείες, ψύχραιμη, υψηλή, ωραία και συγχρόνως ασκητική (φορούσε έναν άπτυχο χιτώνα, ουσιαστικά έναν σάκο επάνω της) και παρθένος.
Η Υπατία διδάσκει ελληνικά γράμματα, φιλοσοφία, είναι διάσημη μαθηματικός με σημαντικό έργο, του οποίου τα ίχνη ανακαλύπτονται από την επιστήμη την τελευταία εικοσαετία.
Βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια, στο σημείο συνάντησης δύο ή τριών θρησκευτικών πολιτισμικών κινημάτων, δηλαδή σημείο συνάντησης τριών φανατισμών. Φανατισμών από ένα λαό ο οποίος υπό την φρικτή κοινωνική ανισότητα δεν είναι σε θέση να έχει παιδεία και καλλιέργεια. Έλαχε της Υπατίας να ζήσει σ’ αυτό το μεταίχμιο και παρ’ όλα αυτά να ζήσει με το κεφάλι ψηλά να μην κάνει πουθενά παραχωρήσεις και να πέσει από τα κτυπήματα των αμαθών.
Η Υπατία ήταν κόρη του Θέωνος. Ο Θέων είναι πολύ γνωστό όνομα στη μαθηματική Αλεξάνδρεια από τις αρχές έως τα τέλη του 4ου αιώνα. Μεγάλος συγγραφέας. Το ίδιο και η κόρη του. Ο Θέων ήταν κυρίως μαθηματικός.
Η Υπατία πέρασε γρήγορα από τα μαθηματικά στην αστρονομία, σε τέτοιο βαθμό, ώστε με τις οδηγίες της ήταν δυνατόν να κατασκευάζονται αστρονομικά όργανα. Η σειρά της διανοητικής της πορείας ήταν: μαθηματικά, αστρονομία και μετά φιλοσοφία. Επομένως έχουμε μια επιστήμονα μεγάλου εύρους. Πως την έκανε την διδασκαλία; στο σπίτι της στην Αλεξάνδρεια σε έναν κύκλο μαθητών στενό και αρκετά κλειστό.
Μιλούσε όμως και στους δρόμους και στις πλατείες της Αλεξάνδρειας, όπου κυκλοφορούσε και δίδασκε με κάθε ευκαιρία. Το μεγαλύτερο διδασκαλικό έργο το έκανε στο εσωτερικό του σπιτιού της. Η Υπατία θεωρείται από τους μαθητές της, ως εκείνη που τους βοήθησε να συλλάβουν το μυστήριο της ύπαρξης.
Ήταν ασκήτρια η ίδια, ζούσε ασκητικά, παρ’ όλο που την περιγράφουν ως πανέμορφη γυναίκα.
Άρχισε το διδασκαλικό της έργο σε ηλικία 30 ετών και πέθανε σε ηλικία 60 ετών. Ο κύκλος των μαθητών της ήταν αριστοκρατικός. Μεταξύ των μαθητών της ήταν ο Συνέσιος ο οποίος έγινε επίσκοπος, ο Ερκουλιανός φιλόσοφος και πολιτικός, ο Συμπλίκιος στρατιωτικός διοικητής, ο Αυριλιανός πραιτωριανός Έπαρχος, ο Ισίδωρος επίσκοπος, ο Αθανάσιος σοφιστής, ο Ολύμπιος εύπορος κτηματίας κ.α. Ένας κύκλος Χριστιανών και Ελλήνων (ειδωλολατρών).
Την περίοδο 412-415 μ.Χ. αυτοκρατορικός έπαρχος της Αιγύπτου ήταν ο βαπτισμένος χριστιανός Ορέστης, μαθητής και φίλος της Υπατίας, ο οποίος τη συμβουλευόταν συχνά για θέματα πολιτείας. Στον πατριαρχικό θρόνο είχε ανέλθει ο Κύριλλος που στόχο είχε την εκδίωξη των μη ορθόδοξων χριστιανών στην πόλη. Η εβραϊκή κοινότητα της Αλεξάνδρειας ήταν το πρώτο θύμα της πολιτικής του με αποτέλεσμα την έντονη αντίδραση του επάρχου.
Για να συμπαρασταθούν στον επίσκοπο έφτασαν στην πόλη πεντακόσιοι μοναχοί. Ένας από αυτούς ο Αμμώνιος προσπάθησε να δολοφονήσει τον Ορέστη χτυπώντας τον στο κεφάλι με μία πέτρα. Η προσπάθεια της Υπατίας να υπερασπιστεί τον έπαρχο προκάλεσε την οργή του Κύριλλου ο οποίος, φοβούμενος την επιρροή της φιλοσόφου στην πόλη, την κατηγόρησε για μαγεία.
Στις 8 Μαρτίου του 415 μ.Χ. καθώς επέστρεφε στο σπίτι της η Υπατία δέχθηκε επίθεση από ομάδα ανδρών. Την κατέβασαν από την άμαξά της, την μετέφεραν στην εκκλησία, την γύμνωσαν εντελώς, της έσκισαν το δέρμα, έκοψαν τις σάρκες της με κοφτερά κοχύλια και διαμέλισαν το σώμα της. Έφεραν τα μέλη της σ’ ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρο και τα έκαψαν.
Ο θάνατος της Υπατίας σηματοδοτεί το τέλος της κλασικής αρχαιότητας ενώ για αιώνες οι επιστήμες σχεδόν θα σταματήσουν να εξελίσσονται με την Ευρώπη να εισέρχεται στον σκοτεινό Μεσαίωνα. Τα γραπτά της Υπατίας καταστράφηκαν στην πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Πληροφορίες για το έργο της υπάρχουν από σύγχρονούς της συγγραφείς. Έγραψε για την Αριθμητική του Διοφάντους, τον Αστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου και τις Κωνικές Τομές του Απολλωνίου. Γνώριζε τον τρόπο κατασκευής του Αστρολάβου και του Υδροσκοπίου.
Στην ιστορία των επιστημών για δεκαπέντε αιώνες είναι η πρώτη γυναίκα που δίδαξε δημόσια, αποτελώντας σύμβολο ισότητας των φύλων αλλά και μάρτυρας της γνώσης.
Πηγές: «Υπατία η φιλόσοφος και μάρτυς» Θ.Π.Τάσιος
