Αμεινίας ο Παλληνεύς
Στις 29 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. το πρωί, οι δύο αντίπαλοι στόλοι των Ελλήνων και των Περσών, είναι παραταγμένοι σε θέση μάχης στο στενό της Σαλαμίνας.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι Πέρσες παρέταξαν περίπου 800 πολεμικά πλοία, ενώ οι Έλληνες 371 τριήρεις. Σε μία από αυτές τριήραρχος ήταν ο Αθηναίος Αμεινίας από την Παλλήνη.
Ο τριήραρχος ήταν ο υπεύθυνος χορηγός για τον εξοπλισμό, την επιλογή του πληρώματος καθώς και για τη διοίκηση του πλοίου την ώρα της μάχης. Επομένως ο τριήραρχος έπρεπε να είναι άντρας αξιωματικός με σημαντικές ικανότητες και πλούσιος, καθώς οι ετήσιες δαπάνες που πραγματοποιούνταν για τη συντήρηση της τριήρης έφθαναν στην αξία ενός αθηναϊκού τάλαντου, το οποίο ήταν ίσο με μάζα 26χιλιογράμμων καθαρού ασημιού.
Ο σχεδιασμός για τη ναυμαχία μετά από επιμονή του Αθηναίου στρατηγού Θεμιστοκλή ήταν, ότι ιδανικό μέρος για να δοθεί η μάχη είναι το στενό της Σαλαμίνας, όπου τα πολυάριθμα περσικά πλοία δεν θα μπορούν να αναπτυχθούν.
Ο Αισχύλος, ο οποίος πήρε μέρος και πολέμησε, μας πληροφορεί ότι πριν τη ναυμαχία, όταν οι Πέρσες εισχώρησαν στο στενό της Σαλαμίνας άκουσαν τον πολεμικό παιάνα των Ελλήνων:
Ὦ παῖδες Ἑλλήνων ἴτε,
ἐλευθεροῦτε πατρίδ’, ἐλευθεροῦτε δὲ
παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τέ πατρῴων ἕδη,
θήκας τε προγόνων· νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών.
Εμπρός, γιοί των Ελλήνων,
ελευθερώστε την πατρίδα, ελευθερώστε
τα παιδιά σας, τις γυναίκες σας, τους βωμούς των θεών των πατέρων σας
και τους τάφους των προγόνων σας: τώρα είναι ο αγώνας για τα πάντα.
Οι Έλληνες με βάση τον τακτικό σχεδιασμό ξεκίνησαν να οπισθοχωρούν προς τη μεριά της Σαλαμίνας, ώστε να παρασύρουν τον περσικό στόλο στα στενά και να τον καταστρέψουν. Κατά τη διάρκεια της οπισθοχώρησης ο τριήραρχος Αμεινίας ο Παλληνεύς σταμάτησε να οπισθοχωρεί και αναπτύσσοντας επιθετική πορεία εμβόλισε ένα μεγάλο εχθρικό πολεμικό πλοίο με αποτέλεσμα να ακινητοποιηθούν και τα δύο. Τότε άλλα αθηναϊκά πλοία έσπευσαν να βοηθήσουν τον Αμεινία, επιτέθηκαν στον εχθρό και έτσι ξεκίνησε, στο χώρο που είχε επιλέξει ο Θεμιστοκλής, η πλέον περίφημη και σπουδαία ναυμαχία της Αρχαιότητας η Ναυμαχία της Σαλαμίνας, που είναι ταυτόχρονα μία από τις πιο σημαντικές ναυμαχίες της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας.
Ας δούμε όμως πώς ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της ιστορίας, περιγράφει με αρκετά παραστατικό τρόπο την έναρξη της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας.
[8,84] ἐνθαῦτα ἀνῆγον τὰς νέας ἁπάσας Ἕλληνες, ἀναγομένοισι δέ σφιαὐτίκα ἐπεκέατο οἱ βάρβαροι. οἱ μὲν δὴ ἄλλοι Ἕλληνες ἐπὶ πρύμνην ἀνεκρούοντο καὶ ὤκελλον τὰς νέας, Ἀμεινίης δὲ Παλληνεὺς ἀνὴρ Ἀθηναῖος ἐξαναχθεὶς νηὶ ἐμβάλλει· συμπλακείσης δὲ τῆς νεὸς καὶ οὐ δυναμένων ἀπαλλαγῆναι, οὕτω δὴ οἱ ἄλλοι Ἀμεινίῃ βοηθέοντες συνέμισγον. (2) Ἀθηναῖοι μὲν οὕτω λέγουσι τῆς ναυμαχίης γενέσθαι τὴν ἀρχήν, Αἰγινῆται δὲ τὴν κατὰ τοὺς Αἰακίδας ἀποδημήσασαν ἐς Αἴγιναν, ταύτην εἶναι τὴν ἄρξασαν. λέγεται δὲ καὶ τάδε, ὡς φάσμα σφι γυναικὸς ἐφάνη, φανεῖσαν δὲ διακελεύσασθαι ὥστε καὶ ἅπαν ἀκοῦσαι τὸ τῶν Ἑλλήνων στρατόπεδον, ὀνειδίσασαν πρότερον τάδε, “ὦ δαιμόνιοι, μέχρι κόσου ἔτι πρύμνην ἀνακρούεσθε;”
[8,84] Οι Έλληνες άρχισαν να υποχωρούν με την πρύμνη, ενώ πήγαιναν εναντίον τους οι βάρβαροι· κόντευαν να ρίξουν τα πλοία στη στεριά, όταν ο Αμεινίας από την Παλλήνη κυβερνήτης ενός Αθηναϊκού πλοίου, όρμησε μπροστά και επιτέθηκε σ’ ένα εχθρικό πλοίο. Βλέποντας τα δύο πλοία σφηνωμένα μαζί, τα άλλα Ελληνικά πλοία έσπευσαν να βοηθήσουν τον Αμεινία κι έτσι άρχισε η ναυμαχία όπως ισχυρίζονται οι Αθηναίοι. Οι Αιγινήτες υποστηρίζουν ότι το πρώτο πλοίο που ρίχτηκε στον αγώνα ήταν αυτό που είχε πάρει τους γιους του Αιακού από την Αίγινα. Λέγεται επίσης ότι εμφανίστηκε ένα φάντασμα μιας γυναίκας και, με βροντερή φωνή που άκουσαν όλοι οι άνδρες του στόλου, φώναξε περιφρονητικά: «Ανόητοι, πόσο ακόμα σκοπεύετε να υποχωρήσετε;»
Όπως επίσης μας πληροφορεί ο Πλούταρχος στο έργο του ‘’ Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλής’’ ο Αμεινίας επιτέθηκε κατά της περσικής ναυαρχίδας την οποία διοικούσε ο αδελφός του Ξέρξη Αριαμένης, και τότε συνέβηκε ένα γεγονός που ήταν καθοριστικό για την έκβαση της ναυμαχίας, ένα γεγονός το οποίο έσπειρε τον πανικό και την ηττοπάθεια στους Πέρσες. Ο Αμεινίας και ο υποπλοίαρχός του Σωκλής σκότωσαν το ναύαρχο Αριαμένη, «ανήρ ικανός και άριστος και δικαιότατος εκ των αδελφών του βασιλέως» που κυβερνώντας μεγάλο πλοίο έριχνε τόξα και ακόντια εναντίον του Θεμιστοκλή και κόντευε να τον εξοντώσει. Αυτόν λοιπόν τον Αριαμένη ο Αμεινίας και ο Σωκλής τον χτύπησαν με δόρατα τον έριξαν στη θάλασσα και το σώμα του το οποίο φερόταν εδώ και εκεί, το αναγνώρισε η Αρτεμισία και το μετέφερε στον Ξέρξη.
Η γενναιότητα που επέδειξε ο Αμεινίας αλλά και η συμβολή του στη νικηφόρα για τους Έλληνες ναυμαχία ήταν τόσο μεγάλη ώστε κρίθηκε μαζί με τον Ευμένη τον Αναργυράσιο ως οι πιο γενναίοι μεταξύ όλων των Αθηναίων. Ήταν επίσης, αυτός που καταδίωξε την Αρτεμισία την Ελληνίδα βασίλισσα της Αλικαρνασσού, η οποία ήταν σύμβουλος του Ξέρξη, επικεφαλής πέντε πλοίων του περσικού ναυτικού και είχε συμβουλεύσει τον Ξέρξη να μη δώσει μάχη στη θάλασσα επειδή ‘’οι άνδρες των Ελλήνων είναι ανώτεροι των δικών μας στη θάλασσα’’.
Ας δούμε λοιπόν πώς περιγράφει τα παραπάνω ο Ηρόδοτος.
[8,93] ἐν δὲ τῇ ναυμαχίῃ ταύτῃ ἤκουσαν Ἑλλήνων ἄριστα Αἰγινῆται, ἐπὶ δὲ Ἀθηναῖοι, ἀνδρῶν δὲ Πολύκριτός τε ὁ Αἰγινήτης καὶ Ἀθηναῖοι Εὐμένης τε ὁ Ἀναγυράσιος καὶ Ἀμεινίης Παλληνεύς, ὃς καὶ Ἀρτεμισίην ἐπεδίωξε. εἰ μέν νυν ἔμαθε ὅτι ἐν ταύτῃ πλέοι Ἀρτεμισίη, οὐκ ἂν ἐπαύσατο πρότερον ἢ εἷλέ μιν ἢ καὶ αὐτὸς ἥλω. (2) τοῖσι γὰρ Ἀθηναίων τριηράρχοισι παρεκεκέλευστο, πρὸς δὲ καὶ ἄεθλον ἔκειτο μύριαι δραχμαί, ὃς ἄν μιν ζωὴν ἕλῃ· δεινὸν γάρ τι ἐποιεῦντο γυναῖκα ἐπὶ τὰς Ἀθήνας στρατεύεσθαι. αὕτη μὲν δή, ὡς πρότερον εἴρηται, διέφυγε· ἦσαν δὲ καὶ οἱ ἄλλοι, τῶν αἱ νέες περιεγεγόνεσαν, ἐν τῷ Φαλήρῳ.
[8,93] Όλοι παραδέχονται ότι αυτοί που διέπρεψαν κυρίως στη ναυμαχία της Σαλαμίνας ήταν οι Αιγινήτες και μετά ερχόταν η Αθήνα. Τη μεγαλύτερη ατομική διάκριση κέρδισε ο Αιγινήτης Πολύκριτος κι από τους Αθηναίους, οι Ευμένης ο Αναγυράσιος και ο Αμεινίας από την Παλλήνη. Ο Αμεινίας ήταν αυτός που είχε καταδιώξει την Αρτεμισία και, αν το ήξερε ότι αυτή διοικούσε το πλοίο, δε θα είχε σταματήσει την καταδίωξη ώσπου να το βυθίσει ή να νικηθεί· γιατί οι Αθηναίοι, οργισμένοι επειδή μια γυναίκα είχε όπλα και πολεμούσε εναντίον τους, είχαν δώσει ειδικές διαταγές γι’ αυτή στους κυβερνήτες κι είχαν υποσχεθεί βραβείο δέκα χιλιάδων δραχμών σ’ όποιον την αιχμαλώτιζε ζωντανή. Όπως ανέφερα ήδη, αυτή κατάφερε να ξεφύγει, όπως και μερικοί άλλοι, που άραξαν στο Φάληρο.
Με ποιο τέχνασμα κατάφερε η Αρτεμισία να γλυτώσει από την καταδίωξη του Αμεινία μας το εξηγεί με αρκετά παραστατικό τρόπο ο Ηρόδοτος.
[8,87] κατὰ μὲν δὴ τοὺς ἄλλους οὐκ ἔχω μετεξετέρους εἰπεῖν ἀτρεκέως ὡς ἕκαστοι τῶν βαρβάρων ἢ τῶν Ἑλλήνων ἠγωνίζοντο· κατὰ δὲ Ἀρτεμισίην τάδε ἐγένετο, ἀπ᾽ ὧν εὐδοκίμησε μᾶλλον ἔτι παρὰ βασιλέι. (2) ἐπειδὴ γὰρ ἐς θόρυβον πολλὸν ἀπίκετο τὰ βασιλέος πρήγματα, ἐν τούτῳ τῷ καιρῷ ἡ νηῦς ἡ Ἀρτεμισίης ἐδιώκετο ὑπὸ νεὸς Ἀττικῆς· καὶ ἣ οὐκ ἔχουσα διαφυγεῖν, ἔμπροσθε γὰρ αὐτῆς ἦσαν ἄλλαι νέες φίλιαι, ἡ δὲ αὐτῆς πρὸς τῶν πολεμίων μάλιστα ἐτύγχανε ἐοῦσα, ἔδοξέ οἱ τόδε ποιῆσαι, τὸ καὶ συνήνεικε ποιησάσῃ. διωκομένη γὰρ ὑπὸ τῆς Ἀττικῆς φέρουσα ἐνέβαλε νηὶ φιλίῃ ἀνδρῶν τε Καλυνδέων καὶ αὐτοῦ ἐπιπλέοντος τοῦ Καλυνδέων βασιλέος Δαμασιθύμου. (3) εἰ μὲν καί τι νεῖκος πρὸς αὐτὸν ἐγεγόνεε ἔτι περὶ Ἑλλήσποντον ἐόντων, οὐ μέντοι ἔχω γε εἰπεῖν οὔτε εἰ ἐκ προνοίης αὐτὰ ἐποίησε, οὔτε εἰ συνεκύρησε ἡ τῶν Καλυνδέων κατὰ τύχην παραπεσοῦσα νηῦς. (4) ὡς δὲ ἐνέβαλέ τε καὶ κατέδυσε, εὐτυχίῃ χρησαμένη διπλᾶ ἑωυτὴν ἀγαθὰ ἐργάσατο. ὅ τε γὰρ τῆς Ἀττικῆς νεὸς τριήραρχος ὡς εἶδέ μιν ἐμβάλλουσαν νηὶ ἀνδρῶν βαρβάρων, νομίσας τὴν νέα τὴν Ἀρτεμισίης ἢ Ἑλληνίδα εἶναι ἢ αὐτομολέειν ἐκ τῶν βαρβάρων καὶ αὐτοῖσι ἀμύνειν, ἀποστρέψας πρὸς ἄλλας ἐτράπετο.
[8,87]. Δεν μπορώ να δώσω ακριβείς πληροφορίες για τον ρόλο που έπαιξε σ’ αυτή τη ναυμαχία καθένας από τον στόλο των Ελλήνων και των βαρβάρων. Οφείλω, ωστόσο, να αναφέρω την Αρτεμισία και την πράξη που την ανέβασε ακόμα περισσότερο στην εκτίμηση του Ξέρξη. Όταν ο περσικός στόλος βρισκόταν σε μεγάλη ταραχή, η Αρτεμισία καταδιωκόταν από μια αθηναϊκή τριήρη. Αφού το πλοίο της έτυχε να βρίσκεται πιο κοντά στον εχθρό και μπροστά της υπήρχαν άλλα φιλικά πλοία, ήταν αδύνατο να ξεφύγει. Σ’ αυτή την απελπιστική κατάσταση, συνέλαβε ένα σχέδιο που την ωφέλησε όταν το εφάρμοσε. Με το αθηναϊκό πλοίο πολύ κοντά στην πρύμνη της, έπλευσε ολοταχώς μπροστά και επιτέθηκε σ’ ένα από τα συμμαχικά της πλοία, συγκεκριμένα ένα από την Κάλυνδα στο οποίο μάλιστα επέβαινε ο Δαμασίθυμος, ο Καλυνδέας βασιλιάς. Δεν μπορώ να πω αν το έκανε εσκεμμένα, εξαιτίας κάποιας διαμάχης που είχε μ’ αυτό τον άνδρα όσο βρίσκονταν στον Ελλήσποντο, ή αν έτυχε απλώς να βρεθεί το πλοίο του στον δρόμο της· γεγονός όμως παραμένει ότι το χτύπησε και το βύθισε, με αποτέλεσμα, χάρη στην τύχη της, να έχει διπλό κέρδος. Από τη μια, ο Αθηναίος τριήραρχος βλέποντάς τη να επιτίθεται σ’ έναν εχθρό, υπέθεσε, όπως ήταν φυσικό, ότι το πλοίο ήταν Ελληνικό ή ότι ήταν κάποιος λιποτάκτης που είχε ταχτεί με το μέρος των Ελλήνων· έτσι, σταμάτησε την καταδίωξη κι επιτέθηκε σε άλλο πλοίο.
Είναι κοινή παραδοχή σε παγκόσμιο επίπεδο ότι η Μάχη του Μαραθώνα, στην οποία επίσης πήρε μέρος ο Αμεινίας μαζί με τους αδελφούς του Αισχύλο και Κυναίγειρο, με τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, έκριναν όχι μόνο την τύχη της Ελλάδας αλλά όλο το Δυτικό Πολιτισμό γιατί αν οι Πέρσες, οι οποίοι ήταν πανίσχυροι, καταλάμβαναν την Ελλάδα δεν θα αντιμετώπιζαν καμία αντίσταση από τους ανύπαρκτους τότε Ευρωπαίους τους οποίους εύκολα θα υπέτασσαν. Η καθοριστική λοιπόν συμβολή του Αμεινία στη νίκη των Ελλήνων εκτιμήθηκε και γι’ αυτό το λόγο ήταν ένας από τους τρείς ήρωες που τιμήθηκε με το αριστείο ανδρείας.
Ο Αμεινίας ο Παλληνεύς ήταν Αθηναίος στρατιωτικός, τριήραρχος που γεννήθηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα στην Παλλήνη Αττικής της οποίας ήταν δημότης. Πατέρας του ήταν ο Ευφορίων ενώ ήταν ο μικρότερος αδελφός του τραγικού ποιητή Αισχύλου και του ήρωα της Μάχης του Μαραθώνα Κυναίγειρου αδελφή του ήταν η Φιλόπαθο η οποία ήταν μητέρα του τραγικού ποιητή Φιλοκλή, ήταν δηλαδή ανιψιός του Αμεινία. Επίσης όπως αναφέρει ο Αιλιανός ο Αμεινίας απέτρεψε την καταδίκη του αδελφού του Αισχύλου, όταν είχε παραπεμφθεί σε δίκη στον Άρειο Πάγο για ασέβεια.
[5,19.[ Αισχύλος ασεβείας κριθείς πως διεσώθη] Αισχύλος ο τραγωδός εκρίνετο ασεβείας επί τινι δράματι ετοίμων ουν όντων Αθηναίων βάλλειν αυτόν λίθοις, Αμεινίας ο νεώτερος αδελφός διακαλυψάμενος το ιμάτιον έδειξε τον πήχυν έρημον της χειρός έτυχε δε αριστεύων εν Σαλαμίνι ο Αμεινίας αποβεβληκώς την χείρα, και πρώτος Αθηναίων των αριστείων έτυχεν επεί δε είδον οι δικασταί του ανδρός το πάθος, υπεμνήσθησαν των έργων αυτού και αφήκαν τον Αισχύλο
Υστερόγραφο: ΟΑμεινίας ο Παλληνεύς όπως προαναφέρθηκε, τιμήθηκε με αριστείο ανδρείας για τη συμβολή του στη νίκη των Ελλήνων εναντίον των Περσών και δοξάστηκε από όλους τους Έλληνες.
Στη σύγχρονη όμως Παλλήνη, διαχρονικά, οι Δημοτικές Αρχές δεν θεώρησαν σκόπιμο μέχρι σήμερα να τιμήσουν τον Αμεινία.
Επειδή όμως ποτέ δεν είναι αργά, ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα των όμορων Δήμων που έχουν τιμήσει τις προσωπικότητες που έχει αναδείξει ο τόπος τους. Η λήψη απόφασης για ανέγερση μνημείου, ή η ονομασία μιας κεντρικής πλατείας ή ενός κεντρικού δρόμου θα ήταν μια πρόσφορη λύση, εκτός και εάν αυτά τα θεωρούμε άνευ ουσίας και σημασίας.
